مقایسه بورس ایران و جهان
مقایسه بورس ایران و جهان
بازار بورس، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بازارهای مالی جهان، در همه کشورها نقش کلیدی در تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها و افراد ایفا می‌کند. که به‌عنوان مراکزی برای معامله اوراق بهادار و سایر ابزارهای مالی فعالیت می‌کنند. بازار بورس ایران به‌عنوان بازار داخلی ایران و بازار بورس جهان به‌عنوان بازارهای بین‌المللی که شامل بورس‌های مختلف در سراسر جهان است، در نظر گرفته می‌شوند.
بازار بورس جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بازارهای بورس در کشورهای مختلف، مانند بورس نیویورک، بورس لندن، بورس توکیو و بورس شانگهای، بزرگ‌ترین بازارهای بورس جهان هستند. این بازارها معمولاً به عنوان نمادهای سرمایه‌گذاری و اقتصادی در کشورهای مربوطه در نظر گرفته می‌شوند. بورس جهانی یا بین‌الملل شامل بازارهای سهام، بورس کالا، بازار تبادلات ارزی و اوراق بهادار می‌شود. این بازارها به تجارت بین‌المللی کمک می‌کنند و امکان سرمایه‌گذاری در آن‌ها وجود دارد.
در ایران، بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان بازار اصلی و مرکزی به‌منظور خرید و فروش اوراق بهادار و سایر ابزارهای مالی فعالیت می‌کند. بورس اوراق بهادار تهران، بزرگ‌ترین بازار مالی ایران است و در آن اوراق بهادار شرکت‌های عمده و سایر ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق مشارکت، اوراق قرضه، و سایر اوراق بهادار معامله می‌شوند. بورس تهران که در سال 1344 تأسیس شد، تجربه طولانی‌تری نسبت به بسیاری از بازارهای مالی منطقه دارد و در طی این سال‌ها تحولات زیادی داشته است. در ادامه به بررسی بازار بورس ایران و جهان می‌پردازیم و روند عملکرد، نقش و تأثیر آن را بررسی می‌کنیم.
روند عملکرد بورس ایران به عوامل مختلفی مانند شرایط اقتصادی، سیاست‌های دولتی و شرایط جهانی بستگی دارد و از آن‌ها تأثیر می‌پذیرد. برای مثال در دهه‌های گذشته، بازار بورس ایران تحت تأثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است که بر عملکرد آن تأثیر قابل‌توجهی داشته است. علاوه بر این، تغییرات نرخ ارز و شاخص‌های اقتصادی داخلی نیز نرخ سهام و سایر اوراق بهادار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
نقش دولت در بازار بورس
نقش دولت در بازار بورس به‌عنوان یکی از عوامل مهم در تعیین روند بازار و میزان اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار بورس، می‌باشد. بازار بورس ایران و جهان ازنظر نقش دولت در تنظیم آن‌ها متفاوت است. در ایران، دولت نقش مهمی در تعیین قیمت سهام و کالاها ایفا می‌کند و با استفاده از سیاست‌های خرید تضمینی، یارانه‌ها، تخصیص ارز و دخالت در ترازنامه شرکت‌ها، بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، دولت در بورس ایران به‌طور مستقیم در تعیین سیاست‌های بازار بورس و تعیین نرخ بهره به‌عنوان سرمایه‌گذار به کار می‌رود. به‌عنوان مثال، در سال ۱۳۹۹، دولت ایران در پایان سال مالی، برای افزایش حجم معاملات در بورس، به‌صورت بی‌سابقه اقدام به پرداخت سود سهام به سرمایه‌گذاران کرد.
درصورتی‌که در بسیاری از کشورهای جهان، دولت به‌عنوان ناظر و مدیر بازار بورس عمل می‌کند و گاهی اوقات حتی سهامی در شرکت‌های بورس دارد. با اینحال، در کشورهایی مانند آمریکا، دولت به‌طور کامل از دخالت در بازار بورس خودداری کرده و سیاست‌های مالی و پولی با توجه به سیاست‌های بانک مرکزی تعیین می‌شود.
به‌طورکلی، در بازار بورس جهان، دولت به‌طور مستقیم در بازار بورس نقش کمتری دارد و نقش آن بیشتر در تعیین سیاست‌های مالی و پولی است، درحالی‌که در بازار بورس ایران دولت به‌طور مستقیم در بازار بورس دخالت دارد و نقش آن در تعیین سیاست‌های بازار بورس بسیار بیشتر است.
حجم معاملات
یکی از اولین و مهم‌ترین مقایسه‌ها در بازار بورس ایران و جهان، حجم معاملات است. بازار بورس جهان به دلیل دامنه بزرگ‌تر خدمات و ابزارهای مالی موجود، حجم معاملات بسیار بیشتری را در مقایسه با بازار بورس ایران دارد. بازارهای بورس معروف جهانی مانند بورس نیویورک، بورس لندن و بورس توکیو با حجم معاملات روزانه چندین برابری نسبت به بورس ایران عمل می‌کنند.
نوع اوراق بهادار معامله‌شده
بازار بورس ایران و بازارهای بورس جهانی به‌طورکلی در قالب دو بخش اصلی اوراق بهادار و محصولات مشتق شده فعالیت می‌کنند. در اینجا، فقط به مقایسه نوع اوراق بهادار معامله‌شده در این دو بازار خواهیم پرداخت.
در بازار بورس ایران، انواع مختلفی از اوراق بهادار معامله می‌شوند. این شامل سهم، اوراق مشارکت، حق تقدم، اوراق تسهیلات مسکن و اوراق مشارکت ملی است. همچنین از اوایل سال ۱۴۰۰، معاملات اختیار به خرید و فروش نیز در بازار بورس ایران آغاز شده است.
در بازار بورس جهان نیز انواع مختلفی از اوراق بهادار معامله می‌شوند. برخی از این اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، اوراق تسهیلات مسکن، اوراق مشارکت، اختیار به خرید و فروش، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، اوراق تسهیلات مالی، اوراق تجاری و اوراق شرکتی هستند.
هر بازار بورس بر اساس نوع و تنوع اوراق بهادار معامله‌شده در آن، می‌تواند جذابیت‌های خاص خود را داشته باشد. به‌عنوان مثال، بازار بورس آمریکا به دلیل تنوع اوراق بهادار معامله‌شده در آن و حجم بالای معاملات، یکی از جذاب‌ترین بازارهای بورس جهان به شمار می‌رود.
قوانین و مقررات
قوانین و مقررات مربوط به بازار بورس در هر کشور ممکن است متفاوت باشد. در بازار بورس ایران، به دلیل وجود تحریم‌های بین‌المللی و قوانین داخلی، محدودیت‌هایی وجود دارد که می‌تواند بر حجم و نوع معاملات در این بازار تأثیر داشته باشد. در بازار جهانی نیز، قوانینی در کشورهای مختلف وجود دارد که می‌تواند بر بازارهای بورس آن‌ها تأثیر بگذارد.
قوانین و مقررات بازار بورس ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران می‌باشند و بر اساس قوانین ایران تعیین می‌شوند. همچنین، بخشی از مقررات بازار بورس ایران محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری خارجی و کنترل دولتی بر روی تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار دارد.
اما در بازار بورس جهان، قوانین و مقررات تحت نظارت مؤسساتی مانند بورس اوراق بهادار آمریکا (SEC) و بورس لندن (LSE) قرار دارند. این مؤسسات برای حفظ شفافیت و اطمینان سرمایه‌گذاران، مقررات سخت‌گیرانه‌ای را برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار تعیین می‌کنند. علاوه بر این، در بسیاری از بازارهای بورس جهان، آزادی بیشتری برای سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد.
در کل، قوانین و مقررات بازار بورس در هر کشور با توجه به وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور مربوطه تعیین می‌شوند و به همین دلیل، نمی‌توان بازار بورس ایران را با بازارهای بورس جهان به‌طورکلی مقایسه کرد.
تأثیرات خارجی
تأثیرات خارجی بر بازار بورس ایران و بازارهای بورس جهان به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و جهانی ممکن است متفاوت باشند. درحالی‌که بازار بورس ایران تحت تأثیر شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی قرار دارد، بازارهای بورس جهان به‌شدت تحت تأثیر شرایط جهانی قرار دارند. به‌عنوان مثال، تغییرات در نرخ ارز، قیمت نفت، تحریم‌ها و جنگ‌ها، همه از عوامل خارجی هستند که بر بازارهای بورس جهان تأثیر می‌گذارند.
در بازار بورس ایران، به دلیل وجود تحریم‌های اقتصادی و سیاسی از طرف بعضی کشورها، یکی از عوامل خارجی است که بازار بورس ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، برداشتن تحریم‌ها می‌تواند بهبودی در بازار بورس ایران را به همراه داشته باشد، درحالی‌که بیشتر شدن تحریم‌ها می‌تواند منجر به ضعف و نوسانات در بازار بورس ایران شود.
در بازارهای بورس جهان نیز، تأثیرات خارجی به‌شدت قابل‌توجه هستند. به‌عنوان نمونه، تغییرات در نرخ ارز و قیمت نفت از عوامل خارجی هست که می‌تواند تأثیرات زیادی بر بازارهای بورس جهان داشته باشد. علاوه بر این، رویدادهای جهانی مانند انتخابات، جنگ‌ها، ویروس‌ها و تحریم‌ها نیز می‌توانند به‌شدت بازارهای بورس جهان را تحت تأثیر خود قرار دهند. درنتیجه، تأثیرات خارجی بر بازار بورس ایران و بازارهای بورس جهان به‌شدت پویا هستند و به شرایط مختلفی بستگی دارد.
دامنه نوسان
دامنه نوسان یا محدوده مجاز نوسان قیمت سهام، به بازه‌ای از قیمت‌ها گفته می‌شود که در آن سهام می‌تواند در یک روز معامله شود. این بازه با توجه به قیمت پایانی روز قبل تعیین می‌شود و با درصد مشخص می‌شود. هدف اصلی تعیین دامنه نوسان، جلوگیری از تغییرات شدید و ناگهانی قیمت سهام و همچنین کاهش ریسک سرمایه‌گذاران است.
دامنه نوسان در بازار بورس ایران و جهان متفاوت است. در بازار بورس ایران، دامنه نوسان برای بازار اول بورس و فرابورس مثبت و منفی 7 درصد قیمت پایانی روز قبل است. به عنوان نمونه، اگر قیمت پایانی یک سهم در روز قبل 1000 تومان باشد، در روز بعد، آن سهم تنها می‌تواند در بازه 930 تا 1070 تومان معامله شود و هر سفارشی که خارج از این محدوده باشد، پذیرفته نخواهد شد.
شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار می‌گیرند. در بازار پایه فرابورس، هرکدام از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز دامنه نوسان متفاوتی دارند. به‌طورکلی بازار بورس ایران دارای نوسانات بیشتری در مقایسه با بازارهای بورس جهانی است. این نوسانات می‌تواند به دلیل کافی نبودن تنوع در سهام و اوراق بهادار، وجود شرکت‌های خصوصی کمتر و عدم پایداری اقتصادی کشور باشد.
در بازار بورس جهان، دامنه نوسان بستگی به نظام قانونی و مقررات هر کشور دارد. بعضی از کشورها دامنه نوسان را به‌صورت ثابت و بعضی دیگر به‌صورت متغیر تعیین می‌کنند. به‌عنوان نمونه، در بازار بورس چین، برای دامنه نوسان محدوده مشخصی تعیین شده است که بر اساس قیمت پایانی روز قبل است. اگر قیمت یک سهم به این حد برسد، معاملات آن سهم برای در آن روز متوقف می‌شود. در بازار بورس آمریکا (نیویورک و نزدک)، برای دامنه نوسان محدوده مشخصی تعیین نشده است، اما قوانین مختلفی برای نظارت و کنترل قیمت‌ها وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر شاخص S&P 500 به میزان 7 درصد، 13 درصد و 20 درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل کاهش پیدا کند، معاملات برای 15 دقیقه، 15 دقیقه و تا پایان روز، به تعویق می‌افتند.
درنتیجه، می‌توان گفت که دامنه نوسان در بازار بورس ایران و جهان، یک ابزار برای کنترل تغییرات شدید و ناگهانی قیمت سهام و حفظ تعادل و ثبات بازار می‌باشد. دامنه نوسان تأثیر مستقیم بر رفتار سرمایه‌گذاران دارد و ممکن است سرمایه‌گذاران را به سمت سهام‌هایی با دامنه نوسان بالاتر یا پایین‌تر سوق دهد. بنابراین، سرمایه‌گذاران باید شرایط بازار را در نظر بگیرند و با توجه به ریسک‌پذیری خود، استراتژی مناسب را انتخاب کنند.
پرداخت سود به‌وسیله شرکت‌ها
در بازار بورس، شرکت‌ها معمولاً سود خود را به سه روش به سهامداران خود، پرداخت می‌کنند:
- پرداخت سود نقدی
- افزایش سرمایه
- پرداخت سود به‌صورت سهام
- روش پرداخت سود
در بازار بورس ایران، پرداخت سود به سهامداران معمولاً به‌صورت نقدی صورت می‌گیرد. با این وجود، به دلیل محدودیت‌ها مانند محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری خارجی، پرداخت سود به سهامداران در بازار بورس ایران ممکن است محدود باشد و به نسبت بازارهای بورس جهان کمتر باشد.
در بازارهای بورس جهان، پرداخت سود به سهامداران ممکن است به‌صورت نقدی، افزایش سرمایه، پرداخت سود به‌صورت سهام یا ترکیبی از این سه روش انجام شود. درحالی‌که در بازارهای بورس جهانی، بعضی از شرکت‌ها سود را به‌صورت افزایش سرمایه یا توزیع سهام جدید پرداخت می‌کنند. این تفاوت می‌تواند تأثیری بر روی استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و انتظارات سود سهامداران داشته باشد. در بسیاری از بازارهای بورس جهان، شرکت‌ها به‌صورت مستمر سود خود را به سهامداران پرداخت می‌کنند.
- زمان پرداخت سود
در بازار بورس ایران، زمان پرداخت سود به‌وسیله شرکت‌های بورسی به تصمیم مجمع عمومی شرکت و مصوبه هیئت‌مدیره سازمان بورس بستگی دارد. درحالی‌که در بازار بورس جهان، زمان پرداخت سود به‌وسیله شرکت‌های بورسی به عوامل مختلفی مانند قوانین کشور، روال شرکت، فصول مالی و رویدادهای بازار بستگی دارد. در بعضی کشورها، شرکت‌های بورسی موظفند زمان پرداخت سود را از قبل مشخص کنند اما در کشورهای دیگر، زمان پرداخت سود را خودشان تعیین می‌کنند.
باید توجه داشت که حضور شرکت‌های بورس ایران در بازار بین‌المللی پرداخت سود به سهامداران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به‌عنوان نمونه، اگر یک شرکت، فعالیت‌های بین‌المللی داشته باشد، برای پرداخت سود به سهامداران خود ممکن است از راهکارهای دیگری مانند افزایش سرمایه استفاده کند.
وجود شرکت‌های خصوصی کمتر
در بازار بورس، شرکت‌ها به دو دسته‌ی خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. شرکت‌های خصوصی بیشتر در بازار بورس جهان وجود دارند و نقش بسیار مهمی در توسعه‌ی اقتصادی دارند. در مقابل، در بازار بورس ایران تعداد بیشتری شرکت‌های دولتی نسبت به شرکت‌های خصوصی وجود دارند.
در بازار بورس ایران، در مقایسه با بازارهای بورس جهانی تعداد شرکت‌های خصوصی کمتری فعالیت می‌کنند و باعث می‌شود سهامداران و سرمایه‌گذاران کمتر به اطلاعات موردنیاز برای بررسی و سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها دسترسی داشته باشند.
یکی از دلایل کمتر بودن شرکت‌های خصوصی در این بازار وجود محدودیت‌هایی مانند محدودیت‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی، می‌باشد. با این وجود، در سال‌های اخیر، شرکت‌های خصوصی در بازار بورس ایران نیز رشد چشمگیری داشته‌اند و از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
اما در بازارهای بورس جهان، شرکت‌های خصوصی معمولاً به‌عنوان محرک اصلی توسعه اقتصادی و رشد بازار بورس شناخته می‌شوند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و موفق در بازارهای بورس جهان شرکت‌های خصوصی هستند. البته، شرکت‌های دولتی در بازارهای بورس جهان نیز وجود دارند، اما به‌طورکلی نقش کمتری نسبت به شرکت‌های دولتی در توسعه بازار بورس دارند.
شرکت‌های تأمین مالی
شرکت‌های تأمین مالی در بازار بورس به شرکت‌هایی گفته می‌شود که در زمینهٔ ارائه خدمات مالی به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کنند. شرکت‌های تأمین مالی در بازار بورس ایران و جهان ممکن است ازنظر تعداد، ارزش، نوع خدمات، سودآوری و رشد با هم تفاوت داشته باشند.
در بازار بورس ایران، در مقایسه با بازارهای بورس جهانی، شرکت‌های تأمین مالی کمتری وجود دارد. بنابراین، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تأمین مالی در ایران محدودتر است. این در حالی است که در بازارهای بورس جهانی، شرکت‌های تأمین مالی متنوع و زیادی وجود دارند که برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران امکان انتخاب گزینه‌های متنوع‌تری برای سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند.
در بازار بورس ایران، بیش از 100 شرکت تأمین مالی بورسی وجود دارد که در زیرمجموعه کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار قرار دارند. این شرکت‌ها خدمات مختلفی مانند کارگزاری، معامله‌گری، بازارگردانی، سبدگردانی، مشاوره سرمایه‌گذاری، پذیره‌نویسی، تعهد پذیره‌نویسی، ارزیابی ریسک مالی، افزایش سرمایه‌گذاری و مشاوره برای ادغام و خرید و فروش شرکت‌ها را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکت سینا، شرکت آگاه و شرکت نوآوران بازار سرمایه (ناب) از جمله شرکت‌های تأمین مالی بورس ایران هستند.
در بازار بورس جهان، تعداد هزاران شرکت تأمین مالی بورسی وجود دارد که در بازارهای مختلف جغرافیایی و صنعتی فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها خدمات مشابه شرکت‌های تأمین مالی بورس ایران را ارائه می‌دهند.
به‌طورکلی، می‌توان گفت که شرکت‌های تأمین مالی در بازار بورس ایران و جهان نقش به سزایی در تأمین منابع لازم برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی دارند و از اهمیت زیادی برخوردارند.
تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت
در بازار بورس، قیمت پایانی یک سهم، متوسط قیمت خرید و فروش در طول روز را نشان می‌دهد و مبنای بازگشایی قیمت سهم فردای آن روز است. در صورتی که آخرین قیمت، قیمتی است که آخرین شخص در آن روز آخرین معامله را انجام داده است.
در بازار بورس ایران، ممکن است بین قیمت پایانی و آخرین قیمت معاملات روز یک سهم تفاوت قابل توجهی وجود داشته باشد. از دلایل مهم این تفاوت، عدم یکپارچگی سیستم معاملاتی و نبود دسترسی به اطلاعات به‌روز در سراسر بازار می‌باشد. در حالی که در بازارهای بورس جهانی، این تفاوت بسیار کمتر است و سیستم‌های معاملاتی به‌صورت یکپارچه عمل می‌کنند و به‌روز هستند. این تفاوت می‌تواند باعث شود تا سرمایه‌گذاران در بازار بورس ایران با عدم قطعیت و ریسک زیادی مواجه شوند.
در بازار بورس جهان، تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت در بسیاری از مواقع کم است و می‌توانند تنها چند سنت یا دلار تفاوت داشته باشند. این تفاوت کم به دلیل این است که بازارهای بورس جهان به نسبت بازار بورس ایران بزرگ‌تر و دارای حجم معاملات بیشتری می‌باشند، به همین جهت قیمت‌ها به‌طورکلی از پایداری بیشتری برخوردار هستند و تفاوت بین قیمت پایانی و آخرین قیمت کمتر است.
اما در بازار بورس ایران، تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت بسیار بیشتر است و حتی ممکن است به چند هزار تومان نیز برسد. بنابراین، تغییرات قیمت در بازار بورس ایران به‌طورکلی قابلیت پذیرش تغییرات بزرگ‌تری را دارد که باعث تفاوت بیشتر بین قیمت پایانی و آخرین قیمت می‌شود.
به‌طورکلی، تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت در بازارهای بورس جهان به دلیل حجم بیشتر معاملات کمتر است، درحالی‌که در بازار بورس ایران به دلیل حجم کمتر معاملات، تفاوت بین قیمت پایانی و آخرین قیمت بیشتر است.
