کاردانو چیست؟، کاردانو (Cardano) یک پلتفرم بلاکچین نسل سوم است که با هدف ارائه بستری امن، مقیاسپذیر و پایدار برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این پلتفرم از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) به نام اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند که نسبت به الگوریتمهای اثبات کار (Proof of Work) مصرف انرژی کمتری دارد و کارایی بالاتری ارائه میدهد.
فهرست مطالب:
کاردانو چیست؟
کاردانو (Cardano) یک پلتفرم بلاکچین غیرمتمرکز و منبعباز است که با هدف ارائه بستری امن و مقیاسپذیر برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این پلتفرم از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) به نام اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند که نسبت به الگوریتمهای اثبات کار (Proof of Work) مصرف انرژی کمتری دارد و کارایی بالاتری ارائه میدهد.
ارز دیجیتال بومی شبکه کاردانو، آدا (ADA) نام دارد که برای پرداخت کارمزد تراکنشها، استیکینگ (Staking) و مشارکت در فرآیندهای حاکمیتی شبکه به کار میرود. دارندگان آدا میتوانند با استیک کردن داراییهای خود، در تأمین امنیت شبکه مشارکت کرده و پاداش دریافت کنند.
کاردانو به عنوان یک بلاکچین نسل سوم، با هدف حل مشکلات مقیاسپذیری و پایداری که در بلاکچینهای نسل اول (مانند بیتکوین) و نسل دوم (مانند اتریوم) وجود دارد، توسعه یافته است. این پلتفرم با استفاده از معماری چندلایه و رویکرد علمی مبتنی بر تحقیقات دانشگاهی، تلاش میکند تا بستری امن و کارآمد برای توسعه برنامههای غیرمتمرکز فراهم کند.
توسعه کاردانو توسط سه نهاد اصلی انجام میشود:
- بنیاد کاردانو : (Cardano Foundation) سازمانی غیرانتفاعی مستقر در سوئیس که مسئولیت نظارت بر توسعه و پذیرش کاردانو را بر عهده دارد.
- : (Input Output Hong Kong) IOHK شرکت تحقیق و توسعهای که توسط چارلز هاسکینسون، یکی از بنیانگذاران اتریوم، تأسیس شده و مسئول طراحی و پیادهسازی پروتکلهای کاردانو است.
- :Emurgo شرکتی که بر توسعه تجاری و پذیرش کاردانو در صنایع مختلف تمرکز دارد.
این همکاریها باعث شده است که کاردانو به یکی از پروژههای پیشرو در حوزه بلاکچین تبدیل شود.
نیم نگاهی به ارز دیجیتال ADA
نام اختصاری | ADA |
نوع ارز | COIN |
عرضه کل | ۴۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
مقدار درگردش | ۳۵,۰۷۱,۹۹۸,۶۹۵ |
وب سایت رسمی | cardano.org |
بلاکچین اکسپلور | explorer.cardano.org |
پیج های ارتباط رسمی | twitter.com |
سورس کد | cardanoupdates.com |
ادرس قرارداد | ۰x3ee2200efb3400fabb9aacf31297cbdd1d435d47 |
تاریخچه ارز دیجیتال کاردانو
کاردانو (Cardano) یک پلتفرم بلاکچین غیرمتمرکز است که در سال ۲۰۱۵ توسط چارلز هاسکینسون، یکی از بنیانگذاران اتریوم، پایهگذاری شد. این پروژه با هدف ایجاد یک اکوسیستم متعادلتر و پایدارتر برای ارزهای دیجیتال توسعه یافت.
توسعه کاردانو به پنج مرحله اصلی تقسیم شده است:
- بایرون (Byron): این فاز در سپتامبر ۲۰۱۷ آغاز شد و شامل راهاندازی اولیه شبکه کاردانو و معرفی ارز دیجیتال آدا (ADA) بود. در این مرحله، کاربران میتوانستند آدا را خریداری و در کیفپولهای رسمی مانند ددالوس (Daedalus) ذخیره کنند.
- شلی (Shelley): در ژوئیه ۲۰۲۰، فاز شلی با تمرکز بر تمرکززدایی شبکه آغاز شد. در این مرحله، کاربران میتوانستند با استیکینگ آدا در استخرهای استیکینگ، در تأمین امنیت شبکه مشارکت کرده و پاداش دریافت کنند.
- گوگن (Goguen): این فاز با هدف افزودن قابلیت قراردادهای هوشمند به شبکه کاردانو طراحی شده است. با تکمیل این مرحله، توسعهدهندگان میتوانند برنامههای غیرمتمرکز (DApps) را بر بستر کاردانو ایجاد کنند.
- باشو (Basho): این فاز بر بهبود مقیاسپذیری و عملکرد شبکه تمرکز دارد تا کاردانو بتواند تعداد بیشتری تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند.
- ولتیر (Voltaire): آخرین فاز توسعه کاردانو است که بر حاکمیت و پایداری شبکه تمرکز دارد. در این مرحله، سیستمهای رایگیری و خزانهداری معرفی میشوند تا جامعه کاردانو بتواند در تصمیمگیریهای شبکه مشارکت کند.
کاردانو با رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیقات دانشگاهی توسعه یافته و تلاش میکند تا با حل مشکلات مقیاسپذیری و پایداری، به یکی از پیشروان حوزه بلاکچین تبدیل شود.
بلاکچین کاردانو از نسل سوم است؟
بله، کاردانو بهعنوان یک بلاکچین نسل سوم شناخته میشود. این پلتفرم با هدف رفع محدودیتها و مشکلات موجود در بلاکچینهای نسل اول (مانند بیتکوین) و نسل دوم (مانند اتریوم) طراحی شده است. کاردانو با تمرکز بر مقیاسپذیری، امنیت و پایداری، تلاش میکند تا بستری مناسب برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز فراهم کند.
معماری بلاکچین کاردانو چگونه است؟
معماری بلاکچین کاردانو بهصورت چندلایه طراحی شده است که این ساختار به بهبود مقیاسپذیری، امنیت و انعطافپذیری شبکه کمک میکند. دو لایه اصلی این معماری عبارتاند از:
لایه تسویه کاردانو (Cardano Settlement Layer – CSL): این لایه مسئول پردازش تراکنشهای ارز دیجیتال آدا (ADA) است و بهعنوان دفتر کل اصلی شبکه عمل میکند. در CSL، تراکنشها بهصورت سریع و با کارمزد کم انجام میشوند.
لایه محاسباتی کاردانو (Cardano Computation Layer – CCL): این لایه برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. CCL امکان ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند با قابلیتهای متنوع را فراهم میکند و توسعهدهندگان میتوانند از این لایه برای ساخت برنامههای پیچیده استفاده کنند.
این تفکیک لایهها به کاردانو اجازه میدهد تا تراکنشهای مالی و محاسبات مرتبط با قراردادهای هوشمند را بهصورت مستقل مدیریت کند، که این امر به بهبود کارایی و مقیاسپذیری شبکه منجر میشود.
علاوه بر این، کاردانو از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) به نام اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند که مصرف انرژی کمتری نسبت به الگوریتمهای اثبات کار (Proof of Work) دارد و امنیت شبکه را تضمین میکند.
ویژگی های کاردانو
کاردانو (Cardano) بهعنوان یک پلتفرم بلاکچین نسل سوم، دارای ویژگیهای منحصربهفردی است که آن را از سایر بلاکچینها متمایز میکند. برخی از مهمترین ویژگیهای کاردانو عبارتاند از:
- معماری چندلایه: کاردانو از دو لایه اصلی تشکیل شده است: لایه تسویه (CSL) که مسئول پردازش تراکنشهای ارز دیجیتال آدا (ADA) است و لایه محاسباتی (CCL) که برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این تفکیک لایهها به بهبود مقیاسپذیری و امنیت شبکه کمک میکند.
- الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake): کاردانو از پروتکل اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند که اولین پروتکل اثبات سهام مبتنی بر تحقیقات علمی است. این الگوریتم با کاهش مصرف انرژی و افزایش امنیت، نسبت به الگوریتمهای اثبات کار (Proof of Work) کارایی بیشتری دارد.
- رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیق: توسعه کاردانو بر پایه تحقیقات دانشگاهی و مقالات داوریشده صورت میگیرد. این رویکرد علمی به بهبود امنیت، پایداری و کارایی شبکه کمک میکند.
- پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز: کاردانو امکان ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند و DAppها را فراهم میکند. این قابلیت به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا برنامههای پیچیده و متنوعی را بر بستر این پلتفرم ایجاد کنند.
- مقیاسپذیری بالا: با استفاده از پروتکل اوروبوروس و راهحلهای لایه دوم مانند هایدرا (Hydra)، کاردانو توانایی پردازش تعداد زیادی تراکنش در ثانیه را دارد که آن را برای کاربردهای گسترده مناسب میسازد.
- حاکمیت غیرمتمرکز: کاردانو با معرفی سیستمهای رأیگیری و خزانهداری، به دارندگان آدا اجازه میدهد در تصمیمگیریهای مرتبط با توسعه و بهروزرسانیهای شبکه مشارکت کنند. این ویژگی به پایداری و توسعه مستمر شبکه کمک میکند.
این ویژگیها کاردانو را به یکی از پیشروان حوزه بلاکچین تبدیل کرده و آن را برای توسعهدهندگان و کاربران جذاب میسازد.
تعداد کوین در گردش کاردانو چه تعدادی است؟
کاردانو (Cardano) بهعنوان یک پلتفرم بلاکچین نسل سوم، دارای ویژگیهای منحصربهفردی است که آن را از سایر بلاکچینها متمایز میکند. برخی از مهمترین ویژگیهای کاردانو عبارتاند از:
- معماری چندلایه: کاردانو از دو لایه اصلی تشکیل شده است: لایه تسویه (CSL) که مسئول پردازش تراکنشهای ارز دیجیتال آدا (ADA) است و لایه محاسباتی (CCL) که برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این تفکیک لایهها به بهبود مقیاسپذیری و امنیت شبکه کمک میکند.
- الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake): کاردانو از پروتکل اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند که اولین پروتکل اثبات سهام مبتنی بر تحقیقات علمی است. این الگوریتم با کاهش مصرف انرژی و افزایش امنیت، نسبت به الگوریتمهای اثبات کار (Proof of Work) کارایی بیشتری دارد.
- رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیق: توسعه کاردانو بر پایه تحقیقات دانشگاهی و مقالات داوریشده صورت میگیرد. این رویکرد علمی به بهبود امنیت، پایداری و کارایی شبکه کمک میکند.
- پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز: کاردانو امکان ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند و DAppها را فراهم میکند. این قابلیت به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا برنامههای پیچیده و متنوعی را بر بستر این پلتفرم ایجاد کنند.
- مقیاسپذیری بالا: با استفاده از پروتکل اوروبوروس و راهحلهای لایه دوم مانند هایدرا (Hydra)، کاردانو توانایی پردازش تعداد زیادی تراکنش در ثانیه را دارد که آن را برای کاربردهای گسترده مناسب میسازد.
- حاکمیت غیرمتمرکز: کاردانو با معرفی سیستمهای رأیگیری و خزانهداری، به دارندگان آدا اجازه میدهد در تصمیمگیریهای مرتبط با توسعه و بهروزرسانیهای شبکه مشارکت کنند. این ویژگی به پایداری و توسعه مستمر شبکه کمک میکند.
روند قیمتی کاردانو
کاردانو (ADA) از زمان عرضه خود در سال ۲۰۱۷ نوسانات قیمتی متعددی را تجربه کرده است. در سپتامبر ۲۰۲۱، قیمت کاردانو به بالاترین حد تاریخی خود یعنی ۲.۹۶ دلار رسید.
پس از آن، قیمت این ارز دیجیتال کاهش یافت و در نوامبر ۲۰۲۴ به حدود ۰.۷۳۹ دلار رسید.
این نوسانات قیمتی تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تغییرات بازار، اخبار مرتبط با ارزهای دیجیتال و توسعههای فنی کاردانو بوده است. برای مشاهده تاریخچه کامل قیمت کاردانو از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳، میتوانید به منابع معتبر مراجعه کنید.
عملکرد کاردانو چگونه است؟
کاردانو (Cardano) یک پلتفرم بلاکچین نسل سوم است که با هدف ارائه بستری امن، مقیاسپذیر و پایدار برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این پلتفرم از معماری چندلایه بهره میبرد که شامل دو لایه اصلی است:
لایه تسویه حساب (Cardano Settlement Layer – CSL): این لایه مسئول مدیریت تراکنشهای ارز دیجیتال بومی کاردانو، یعنی آدا (ADA)، است. در CSL، تراکنشها با سرعت بالا و کارمزد کم پردازش میشوند.
لایه محاسباتی (Cardano Computation Layer – CCL): این لایه برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز طراحی شده است. با جداسازی لایه محاسباتی از لایه تسویه حساب، کاردانو میتواند بهروزرسانیها و تغییرات را بهصورت مستقل در هر لایه اعمال کند، بدون اینکه تأثیری بر عملکرد کلی بلاکچین داشته باشد.
کاردانو از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) به نام اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند. این الگوریتم بهگونهای طراحی شده است که علاوه بر فراهم کردن امنیت بالا، به مقیاسپذیری و مصرف بهینه انرژی نیز کمک کند. در اوروبوروس، نودهای شبکه بر اساس میزان ADA که در اختیار دارند و همچنین مدت زمان نگهداری آن، شانس بیشتری برای انتخاب بهعنوان تولیدکننده بلاک (Block Producer) دارند. این روش، برخلاف مکانیزم اثبات کار (Proof of Work) که نیاز به مصرف انرژی بالا دارد، روشی کارآمدتر و پایدارتر برای تأیید تراکنشها و تولید بلاکها ارائه میدهد.
این ویژگیها باعث شده است که کاردانو بهعنوان یکی از پروژههای پیشرو در حوزه بلاکچین شناخته شود و بستری مناسب برای توسعهدهندگان و کاربران فراهم آورد.
کیف پول های کاردانو
برای ذخیره و مدیریت ارز دیجیتال کاردانو (ADA)، میتوانید از انواع کیف پولهای سختافزاری و نرمافزاری استفاده کنید. در ادامه، برخی از بهترین کیف پولهای کاردانو را معرفی میکنیم:
کیف پولهای سختافزاری:
- لجر نانو اس (Ledger Nano S): این کیف پول سختافزاری با امنیت بالا و پشتیبانی از طیف وسیعی از ارزهای دیجیتال، از جمله کاردانو، گزینهای مناسب برای نگهداری داراییهای دیجیتال است.
- لجر نانو ایکس (Ledger Nano X): نسخه پیشرفتهتر لجر نانو اس که علاوه بر ویژگیهای مدل قبلی، دارای باتری داخلی و قابلیت اتصال بلوتوثی است.
- ترزور مدل تی (Trezor Model T): این کیف پول سختافزاری با صفحهنمایش لمسی و پشتیبانی از ارزهای دیجیتال متعدد، از جمله کاردانو، گزینهای امن برای ذخیره داراییها محسوب میشود.
کیف پولهای نرمافزاری:
- ددالوس (Daedalus): کیف پول رسمی کاردانو که بهصورت فولنود عمل میکند و برای سیستمعاملهای ویندوز، مک و لینوکس در دسترس است. این کیف پول امنیت بالایی دارد و برای کاربران حرفهای مناسب است.
- یورویی (Yoroi): کیف پول سبک و کاربرپسند که بهصورت افزونه مرورگر و اپلیکیشن موبایل برای اندروید و iOS ارائه شده است. یورویی برای کاربرانی که به دنبال راهاندازی سریع و آسان هستند، گزینهای مناسب است.
- اتمیک والت (Atomic Wallet): کیف پول چندارزی که از کاردانو و بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر پشتیبانی میکند. این کیف پول برای دسکتاپ و موبایل در دسترس است و رابط کاربری سادهای دارد.
- اکسودوس (Exodus): کیف پول چندارزی با رابط کاربری جذاب که از کاردانو و ارزهای دیجیتال متعدد دیگری پشتیبانی میکند. این کیف پول برای دسکتاپ و موبایل در دسترس است.
- گواردا (Guarda): کیف پول چندارزی که از کاردانو و بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر پشتیبانی میکند. این کیف پول برای دسکتاپ، موبایل و بهصورت افزونه مرورگر در دسترس است.
هنگام انتخاب کیف پول مناسب، به عواملی مانند امنیت، سهولت استفاده، پشتیبانی از پلتفرمهای مختلف و نیازهای شخصی خود توجه کنید.
آیا ارز دیجیتال کاردانو در ایران قانونی است؟
در ایران، قوانین مشخصی برای خرید، فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال مانند کاردانو (ADA) وجود ندارد. بر اساس اطلاعات موجود، خرید و فروش ارزهای دیجیتال برای عموم مردم آزاد است و آنها میتوانند از طریق صرافیهای مجاز اقدام به خرید، فروش و یا نگهداری ارزهای دیجیتال کنند.
با این حال، استفاده از ارزهای دیجیتال بهعنوان روش پرداخت در معاملات و خرید کالا و خدمات در ایران ممنوع است. این بدان معناست که نمیتوان از کاردانو یا سایر ارزهای دیجیتال برای پرداخت مستقیم در فروشگاهها یا ارائه خدمات استفاده کرد.
همچنین، استخراج ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است، اما نیاز به دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد. استفاده از برق خانگی برای استخراج ممنوع است و متخلفان با برخورد قانونی مواجه میشوند.
در مجموع، نگهداری و معامله ارز دیجیتال کاردانو در ایران جرم محسوب نمیشود، اما استفاده از آن بهعنوان روش پرداخت ممنوع است. همچنین، برای استخراج ارزهای دیجیتال باید مجوزهای لازم را دریافت کرد و از منابع انرژی مجاز استفاده نمود.
سوالات متداول
-
کاردانو چیست؟
کاردانو یک پلتفرم بلاکچین غیرمتمرکز و منبعباز است که با هدف ارائه بستری امن و مقیاسپذیر برای اجرای قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز (DApps) طراحی شده است. این پلتفرم از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) به نام اوروبوروس (Ouroboros) استفاده میکند.
-
ارز دیجیتال آدا (ADA) چیست؟
آدا (ADA) ارز دیجیتال بومی شبکهٔ کاردانو است که برای پرداخت کارمزد تراکنشها، استیکینگ (Staking) و مشارکت در فرآیندهای حاکمیتی شبکه به کار میرود. دارندگان آدا میتوانند با استیک کردن داراییهای خود، در تأمین امنیت شبکه مشارکت کرده و پاداش دریافت کنند.
-
چه کسی کاردانو را تأسیس کرده است؟
کاردانو توسط چارلز هاسکینسون (Charles Hoskinson)، یکی از بنیانگذاران اتریوم، در سال ۲۰۱۵ تأسیس شد و در سال ۲۰۱۷ بهصورت رسمی راهاندازی گردید.
-
تفاوت کاردانو با اتریوم چیست؟
کاردانو و اتریوم هر دو پلتفرمهایی برای اجرای قراردادهای هوشمند هستند، اما کاردانو با استفاده از الگوریتم اثبات سهام (PoS) و معماری چندلایه، به دنبال بهبود مقیاسپذیری، امنیت و پایداری است. در مقابل، اتریوم در ابتدا از الگوریتم اثبات کار (PoW) استفاده میکرد و سپس به PoS مهاجرت کرد.
-
چگونه میتوان آدا (ADA) را خریداری کرد؟
برای خرید آدا، میتوانید از صرافیهای معتبر ارز دیجیتال مانند بایننس، کوینبیس و کراکن استفاده کنید. پس از ایجاد حساب کاربری و تکمیل فرآیند احراز هویت، میتوانید با واریز ارز فیات یا ارز دیجیتال دیگر، آدا را خریداری کنید.
کیف پولهای مناسب برای نگهداری آدا کداماند؟ کیف پولهای رسمی کاردانو شامل ددالوس (Daedalus) و یورویی (Yoroi) هستند. همچنین، کیف پولهای سختافزاری مانند لجر نانو اس (Ledger Nano S) و ترزور (Trezor) نیز از آدا پشتیبانی میکنند.
-
استیکینگ (Staking) در کاردانو چگونه انجام میشود؟
با استیک کردن آدا در یک استخر استیکینگ، میتوانید در فرآیند تأیید تراکنشها و تأمین امنیت شبکه مشارکت کرده و در ازای آن پاداش دریافت کنید. برای این کار، باید آداهای خود را در کیف پولی که از استیکینگ پشتیبانی میکند، نگهداری کرده و به یک استخر استیکینگ متصل شوید.
-
آیا کاردانو قابل استخراج است؟
خیر، کاردانو از الگوریتم اثبات سهام (PoS) استفاده میکند و قابل استخراج (ماینینگ) نیست. در عوض، میتوانید با استیک کردن آدا در شبکه مشارکت کرده و پاداش دریافت کنید.
-
آیندهٔ کاردانو چگونه پیشبینی میشود؟
کاردانو با رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیقات دانشگاهی، به دنبال حل مشکلات مقیاسپذیری و پایداری در بلاکچین است. با توسعهٔ مداوم و بهروزرسانیهای منظم، بسیاری از کارشناسان به آیندهٔ روشن این پلتفرم امیدوار هستند.
-
چگونه میتوان در توسعهٔ کاردانو مشارکت کرد؟
با پیوستن به جامعهٔ کاردانو، مشارکت در بحثها، ارائهٔ پیشنهادات و شرکت در فرآیندهای حاکمیتی، میتوانید در توسعهٔ این پلتفرم سهیم باشید. همچنین، توسعهدهندگان میتوانند با ایجاد برنامههای غیرمتمرکز (DApps) بر بستر کاردانو، به گسترش اکوسیستم آن کمک کنند.
سخن پایانی
کاردانو با رویکرد علمی و مبتنی بر تحقیقات دانشگاهی، تلاش میکند تا با حل مشکلات مقیاسپذیری و پایداری، به یکی از پیشروان حوزه بلاکچین تبدیل شود. این پلتفرم با ارائه ویژگیهایی مانند معماری چندلایه، الگوریتم اجماع کارآمد و پشتیبانی از قراردادهای هوشمند، بستری مناسب برای توسعهدهندگان و کاربران فراهم کرده است. با ادامه توسعه و بهروزرسانیهای منظم، کاردانو میتواند نقش مهمی در آینده فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال ایفا کند.
ممنون که تا پایان مقاله”ارز دیجیتال کاردانو چیست؟“همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
نظرات کاربران