نحوه اعتبارسنجی بانک ملی چگونه است؟

نقش سامانه‌های اعتبارسنجی و ارتباط با بانک مرکزی در اعتبارسنجی بانک ملی

اعتبارسنجی در بانک ملی ایران به شدت وابسته به سامانه‌های اعتبارسنجی موجود در کشور است که تحت نظارت بانک مرکزی عمل می‌کنند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، در حال حاضر سامانه واحدی به عنوان مرجع انحصاری اعتبارسنجی در ایران وجود ندارد و چندین شرکت و سامانه، مانند «شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران» یا سامانه‌های خصوصی دیگر، این خدمات را ارائه می‌دهند. بانک ملی از این سامانه‌ها برای دسترسی به اطلاعات جامع و به‌روز مشتریان استفاده می‌کند تا تصمیم‌گیری دقیق‌تری برای اعطای تسهیلات داشته باشد.

این سامانه‌ها اطلاعات مالی مشتری را از کل شبکه بانکی کشور جمع‌آوری می‌کنند. به عنوان مثال، اگر شما در بانک ملت، بانک سامان یا هر بانک دیگری وامی دریافت کرده باشید، یا حتی اگر اقساط وام خود را با تأخیر پرداخت کرده باشید، این اطلاعات در پایگاه داده مشترکی که بانک مرکزی مدیریت می‌کند ثبت می‌شود. بانک ملی با استعلام از این سامانه‌ها، گزارشی دریافت می‌کند که شامل جزئیاتی مانند تعداد تسهیلات فعال، مبلغ بدهی‌های معوق، تعداد چک‌های برگشتی، و حتی جرایم مالی احتمالی است. این گزارش به بانک کمک می‌کند تا تصویری کامل از رفتار مالی مشتری داشته باشد و ریسک اعطای وام را ارزیابی کند.

یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در این فرایند، کد شهاب است. کد شهاب (شناسه هویت الکترونیکی بانکی) یک کد منحصربه‌فرد است که به هر مشتری در سیستم بانکی اختصاص داده می‌شود و تمام حساب‌ها، تسهیلات و تراکنش‌های او را به هم مرتبط می‌کند. بانک ملی با استفاده از این کد، هویت مشتری را تأیید و سوابق او را بررسی می‌کند. برای مثال، اگر مشتری حساب‌های متعددی در بانک‌های مختلف داشته باشد و یکی از آن‌ها به دلیل بدهی مسدود شده باشد، این موضوع از طریق کد شهاب قابل ردیابی است و بر رتبه اعتباری او تأثیر می‌گذارد.

نقش بانک مرکزی در این میان بسیار کلیدی است. این نهاد نه‌تنها بر سامانه‌های اعتبارسنجی نظارت دارد، بلکه استانداردهایی را برای رتبه‌بندی مشتریان تعیین می‌کند. رتبه اعتباری معمولاً در بازه‌ای از 0 تا 900 یا به صورت حروفی (مثل A تا E) ارائه می‌شود. مشتریانی که رتبه A یا B دارند، به عنوان افراد خوش‌حساب شناخته می‌شوند و شانس بیشتری برای دریافت تسهیلات بدون ضامن دارند. اما اگر رتبه به C یا پایین‌تر برسد، بانک ممکن است شرایط سخت‌تری مثل ارائه ضامن یا رد کامل درخواست را اعمال کند.

فرایند استعلام از این سامانه‌ها معمولاً سریع است و از طریق سیستم‌های آنلاین انجام می‌شود. مشتری با ارائه کد ملی و شماره تلفن همراه ثبت‌شده به نام خودش، می‌تواند درخواست اعتبارسنجی بدهد. نتیجه این استعلام به بانک ملی کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که آیا تسهیلات اعطا شود، سقف آن چقدر باشد، و آیا نیاز به ضامن یا وثیقه هست یا خیر. این سیستم باعث شده که بانک ملی بتواند با دقت بیشتری ریسک‌های مالی را مدیریت کند و از اعطای وام به افرادی که سابقه بدحسابی دارند جلوگیری کند.

تأثیر رفتار مالی مشتری و راهکارهای بهبود رتبه اعتباری برای تسهیلات بانک ملی

اعتبارسنجی بانک ملی تنها به اطلاعات گذشته مشتری وابسته نیست؛ بلکه رفتار مالی فعلی و آینده او نیز می‌تواند بر شانس دریافت تسهیلات تأثیر بگذارد. مشتریانی که قصد دارند از بانک ملی وام بگیرند، باید بدانند که رتبه اعتباری آن‌ها نتیجه مستقیم عادات مالی‌شان است. در این بخش، به تأثیر رفتار مالی و راهکارهایی برای بهبود آن می‌پردازیم.

• عوامل مؤثر بر کاهش رتبه اعتباری: یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش رتبه، تأخیر در پرداخت اقساط وام‌ها یا کارت‌های اعتباری است. حتی یک تأخیر چندروزه می‌تواند در گزارش اعتباری ثبت شود و امتیاز مشتری را پایین بیاورد. همچنین، وجود چک برگشتی در سابقه، به شدت اعتماد بانک را کاهش می‌دهد. طبق قوانین بانک مرکزی، چک برگشتی تا ۷ سال در سوابق مشتری باقی می‌ماند، مگر اینکه تسویه و رفع اثر شود. بدهی‌های معوق، حساب‌های مسدود، یا درخواست مکرر وام بدون تسویه قبلی نیز از دیگر عواملی هستند که رتبه را خراب می‌کنند.
• چگونه رتبه اعتباری را بهبود دهیم؟ برای مشتریانی که رتبه پایینی دارند، اولین قدم تسویه بدهی‌های معوق است. اگر وامی دارید که اقساطش عقب افتاده، با مراجعه به بانک و تنظیم مجدد اقساط (تقسیط بدهی) می‌توانید وضعیت را بهبود دهید. رفع سوءاثر چک برگشتی هم ضروری است؛ این کار با پرداخت مبلغ چک و ارائه مدارک به بانک مربوطه انجام می‌شود. علاوه بر این، افزایش میانگین مانده حساب در بانک ملی می‌تواند نشان‌دهنده ثبات مالی باشد و امتیاز حساب را بالا ببرد، به‌ویژه در طرح‌هایی مثل «اعتبار ملی».
• رفتار مالی مثبت: پرداخت به‌موقع قبوض، اقساط و هرگونه تعهد مالی، به تدریج رتبه اعتباری را تقویت می‌کند. همچنین، بهتر است از درخواست‌های مکرر برای وام یا اعتبارسنجی خودداری کنید، چون این کار ممکن است به بانک نشان دهد که شما در شرایط مالی ناپایداری هستید. داشتن حساب فعال و تراکنش‌های منظم در بانک ملی (مثل واریز حقوق یا پس‌انداز) نیز به بانک اطمینان می‌دهد که شما مشتری قابل اعتمادی هستید.
• تأثیر بر تسهیلات بانک ملی: مشتریانی که رتبه اعتباری خوبی دارند، از مزایای بیشتری برخوردار می‌شوند. مثلاً در طرح «اعتبار ملی»، اگر رتبه شما بالا باشد و امتیاز حسابتان کافی باشد، می‌توانید بدون ضامن وام بگیرید. اما اگر سابقه منفی دارید، حتی با میانگین حساب بالا، ممکن است به ضامن یا وثیقه نیاز پیدا کنید. بانک ملی این سخت‌گیری را برای کاهش ریسک نکول (عدم بازپرداخت) اعمال می‌کند.